Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας
Η ποίηση στο εδώλιο,
μαζί και η Σελήνη
( Το σκηνικό: Αίθουσα δικαστηρίου. Στο εδώλιο η Ποίηση και η Σελήνη. Η Πρόεδρος και στη σχετική έδρα η Εισαγγελεύς. )
ΑΦΗΓΗΤΗΣ:
Πρόεδρος του δικαστηρίου η Ανθρώπινη Συνείδηση. Εισαγγελέας η Κοινή Λογική
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (Χτυπάει το κουδούνι ): Αρχίζει η Συνεδρίαση. Παρακαλείται η πρώτη από τις δύο κατηγορούμενες να σηκωθεί όρθια.
( Σηκώνεται η Ποίηση)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όνομα ;
ΠΟΙΗΣΗ: Ανθρώπινη Ποίηση
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όνομα πατρός ;
ΠΟΙΗΣΗ: Ανθρώπινος εγκέφαλος
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όνομα μητρός;
ΠΟΙΗΣΗ: Ανθρώπινη ανάγκη για έκφραση
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ηλικία;
ΠΟΙΗΣΗ: Είμαι τριών περίπου χιλιάδων ετών
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (Ανοίγει ένα φάκελο και ξεφυλλίζει): Βλέπω, εδώ στη δικογραφία, ότι έχετε έναν ιδιαίτερα βεβαρημένο φάκελο. . . . Υπήρξατε αρκετά ζωηρή, θα έλεγα. . . . Όμηρος, Αρχίλοχος, Πίνδαρος, Πετράρχης, Λόρδος Βύρων, Σέλλευ, Λεοπάρντι, Εζρα Πάουντ, Λόρκα, Σικιελιανός, Σεφέρης , Ρίτσος. . . . . και . . . ( ελαφρώς ειρωνικά) . . . μεγάλη ποικιλία εθνοτήτων
ΠΟΙΗΣΗ: . . . . (Απλώς τον κοιτάζει)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Καθίστε (Η Ποίηση κάθεται)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: : Παρακαλώ η άλλη κατηγορούμενη.
(Σηκώνεται η Σελήνη)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ονομάζεστε;
ΣΕΛΗΝΗ: .. . Σελήνη. . . Οι περισσότεροι βέβαια με λένε φεγγάρι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ηλικία;
ΣΕΛΗΝΗ: . . . . . ( τον κοιτάζει με ελαφρό μειδίαμα)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλώνετε σας παρακαλώ την ηλικία σας ;
ΣΕΛΗΝΗ: . . . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι είστε συνομήλικη με τη Γη.
ΣΕΛΗΝΗ: . . . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (ξεφυλλίζει) Βλέπω εδώ στη δικογραφία μία ομολογία σας. Φαίνεται ότι ύστερα από εξαντλητική ανάκριση έχετε ομολογήσει ότι είστε . . . . τεσσερισήμισι δισεκατομμυρίων ετών.
ΣΕΛΗΝΗ: . . . . .Δε μ’ αρέσει να αποκαλύπτω τα μυστικά μου . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Όσο για τις δραστηριότητές σας . . . επαφές με ανθρώπους ελάχιστες. . . . . . . και μόνο με Αμερικάνους
ΣΕΛΗΝΗ: .. . . . ( Χαμογελάει και μετά από ένα νεύμα του Προέδρου κάθεται )
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έχει τον λόγο η Εισαγγελέας Κοινή Λογική
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ: Κατηγορούνται για διασπορά ψευδών ειδήσεων. . . Η πρώτη, η Ποίηση, διαδίδει φήμες για τη δεύτερη με σκοπό την παραπλάνηση της κοινής γνώμης. Η Σελήνη κατηγορείται ως συνεργός, δεδομένου ότι σιωπηρώς τις αποδέχεται. Κρίνονται πάντως και οι δύο ως κοινωνικά επικίνδυνες, διότι υπονομεύουν κάποιες βεβαιότητες αναγκαίες για τη διατήρηση της κοινωνικής σταθερότητας.
Θα μου επιτρέψετε, κυρία Πρόεδρε, να παρουσιάσω στο δικαστήριο έγγραφα με ορισμένα από τα διαδιδόμενα . . . . . (Ξεφυλλίζει και διαβάζει )
Γράφει λοιπόν κάποιος κύριος Γιώργος Σεφέρης ότι το φεγγάρι βγήκε από το πέλαγο σαν Αφροδίτη. Είναι φυσικό κάθε λογικός άνθρωπος να αναρωτιέται: «πώς βγήκε το φεγγάρι από το πέλαγο αφού είναι σίγουρο ότι πάντα βρισκόταν στον Ουρανό;» . . . . . . . .
(Ξεφυλλίζει και διαβάζει) Ένας στιχουργός πάλι ισχυρίζεται πως «το φεγγάρι πήγε κι έπεσε στο ποτάμι το βαθύ», γεγονός που για την επιστημονική Σκέψη είναι αδιανόητο . . . .
Ή το άλλο το οποίο μάλιστα εμπεριέχεται σε τραγούδι με πλατιά απήxηση στη νεολαία μας: «Θα πιω απόψε το φεγγάρι και θα μεθύσω και θα πω». Εδώ ο παραλογισμός αγγίζει το απόλυτο. . . . Τι είναι το φεγγάρι κυρία Πρόεδρε; . . . . (με ειρωνικό τόνο ) . . . τσίπουρο ή τζέι εντ μπι;
(Ξεφυλλίζει νευρικά) Σε ένα πάλι από τα ποιήματά του κάποιος . . . . Τάσος Λειβαδίτης γράφει: (διαβάζει απαίσια)
Κι εσύ αρχαία λυπημένη Σελήνη
ακούμε καμιά φορά τη φωνή σου
σαν τη φωνή εκείνων που δεν θα ξανακούσουμε ποτέ.
ΠΟΙΗΣΗ: (Σηκώνεται όρθια και διακόπτει) . Κυρία Πρόεδρε, ο τρόπος με τον οποίο η Εισαγγελεύς διαβάζει τα ποιήματα είναι φρικτός
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σας παρακαλώ κατηγορουμένη . . . . Δεν νομίζω ότι η Εισαγγελεύς αλλοίωσε κάποια φράση του ποιήματος . . .
ΠΟΙΗΣΗ: Δεν αλλοίωσε φράσεις αλλά το κάθε ποίημα έχε γραφτεί για να αποδίδεται με μι α ορισμένη μουσικότητα κατά την εκφορά του . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δηλαδή πώς έπρεπε να το πει;
ΠΟΙΗΣΗ: ( Απαγγέλλει τον στίχο του Λειβαδίτη ήρεμα και με χαμηλή φωνή . . .)
Κι εσύ αρχαία λυπημένη Σελήνη
ακούμε καμιά φορά τη φωνή σου
σαν τη φωνή εκείνων που δεν θα ξανακούσουμε ποτέ.
(μόλις τελειώνει δυναμώνει τη φωνής και λέει:) Τα ποιήματα είναι παιδιά μου κυρία Πρόεδρε και δεν επιτρέπω σε κανένα να τα κακοποιεί . . . .
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ: Κυρία Πρόεδρε σας ζητώ να με προστατεύσετε . . . Δεν θα δεχθώ άλλη διακοπή . . Εξάλλου δεν πρέπει να μας διαφεύγει η ουσία . . . Και η ουσία είναι το παρανοϊκό στοιχείο που περιέχεται στη φράση «ακούμε τη φωνή της Σελήνης» .
Και ενώ είναι προφανώς βλακώδες να μιλάμε για τη λύπη της Σελήνης και για τις φωνητικές της δυνατότητες, ένας ιταλός κινηματογραφικός δημιουργός, που χρησιμοποίησε κατά κόρον την Ποίηση, για να εκφραστεί, ισχυριζόταν εκείνος, για να παραπλανήσει, υποστηρίζω εγώ, σκηνοθέτησε μία ταινία με τίτλο
La voce de la luna - Η φωνή του φεγγαριού
Σας αποκαλύπτω και το όνομά του: Φεντερίκο Φελλίνι…
Και δεν είναι μόνον το ότι η Σελήνη εμφανίζεται να έχει φωνή, μια ιδιότητα την οποία, ως γνωστόν, διαθέτουν μόνο ορισμένοι ζωντανοί οργανισμοί. Σε ένα άλλο στιχούργημα το οποίο έχει μελοποιηθεί υπάρχει το «Διώξε τη λύπη παλικάρι, πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» . . . (Ανεβάζει την ένταση της φωνής) Ερωτώ το δικαστήριο: Είναι οι προτροπές αυτές κοινωνικά υγιείς; Είναι δυνατόν να καλούμε τη νεολαία μας σε βόλτες στο φεγγάρι; Όλοι ξέρουμε ότι δαπανήθηκαν δισεκατομμύρια δολάρια για τα ελάχιστα ταξίδια που έγιναν στη Σελήνη και ότι ξοδεύτηκαν τεράστιες ποσότητες ανθρώπινου μόχθου για να πραγματοποιηθούν. Γιατί, λοιπόν, να προσφέρουμε τέτοιου είδους αυταπάτες στους νέους μας;
Και τέλος το πιο σοβαρό απ’ όλα. Ο θεωρούμενος από πολλούς ως ο μεγαλύτερος θεατρικός συγγραφέας όλων των εποχών, ο οποίος μάλιστα έχει κληθεί και ως μάρτυς υπερασπίσεως, σε ένα από τα έργα του αποκαλεί τη Σελήνη ουράνιο μαργαριτάρι. Πρόκειται για ψεύδος, κύριοι δικαστές, για ένα εσκεμμένο επαίσχυντο ψεύδος, με το οποίο υποσκάπτονται τα θεμέλια της έννοιας Αλήθεια, τα θεμέλια του υγιούς τρόπου σκέψης. Και το γεγονός είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο δεδομένου ότι ο ισχυρισμός διατυπώνεται από έναν άνθρωπο με μεγάλο κοινωνικό κύρος . . . .
Κυρία Πρόεδρε. . . . Ο κατάλογος των αναληθειών είναι ανεξάντλητος. Υπάρχουν όλα στη δικογραφία. Πιστεύω, όμως, ότι και τα λίγα τα οποία ενδεικτικώς ανέφερα στοιχειοθετούν τη συγκεκριμένη κατηγορία.
Και επειδή οι υπερασπιστές της αντίθετης άποψης ισχυρίζονται ότι πολλά από αυτά γράφονται ποιητική αδεία, έχω την πεποίθηση, κύριοι δικαστές, ότι η ποιητική αυτή άδεια πρέπει κάποτε να καταργηθεί. Αρκετή σύγχυση έχει προκαλέσει στην ανθρώπινη επικοινωνία μας. Φτάνει πια…
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Έχει καλώς . . . . Η διαδικασία συνεχίζεται . . . Καλώ τον πρώτο μάρτυρα κατηγορίας.
( Εμφανίζεται ο Γαλιλαίος . Κρατάει στα χέρια του ένα τηλεσκόπιο)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ονομάζεστε;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Γαλιλαίος
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πότε και που γεννηθήκατε;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Στην Πίζα της Ιταλίας το έτος 1564 . . .
ΥΠΕΡΑΣΠΙΣΗ: Ένσταση κυρία Πρόεδρε . . . .Η Υπεράσπιση δεν θεωρεί τον μάρτυρα αξιόπιστο. . . . . Έχουμε αποδείξεις ότι καταδικαστεί από έγκυρο δικαστήριο για τις αιρετικές του απόψεις . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι έχετε να πείτε ;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Το έτος 1633, κόντευα τα εβδομήντα όταν σύρθηκα στο Ιερό Δικαστήριο και καταδικάστηκα για τις απόψεις μου . . . Είναι αλήθεια ότι στο βιβλίο μου Διάλογος για τα δύο μεγάλα Συστήματα του Κόσμου είχα αρνηθεί την επίσημη άποψη της Καθολικής Εκκλησίας για το ότι « Η Γη αποτελεί το αμετακίνητο κέντρο του Κόσμου. Στο Ιερό αυτό Δικαστήριο αναγκάστηκα να απαρνηθώ την άποψή μου γιατί κινδύνευα να καταδικαστώ σε θάνατο και να οδηγηθώ στην πυρά . . . Και το έγκλημά μου ήταν το ότι . . . . ( μιλάει πάρα πολύ αργά ) . . . . . διατύπωσα δημόσια μία άποψη για το ηλιακό Σύστημα, διαφορετική από την επίσημη . . . . ( σταματάει για λίγο ) . . . . Είναι όμως αλήθεια ότι εδώ και μερικά χρόνια η Καθολική Εκκλησία έχει αποδεχθεί τις τότε απόψεις και με έχει αποκαταστήσει . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (σκέφτεται για λίγο ) : Η ένσταση απορρίπτεται. . . Πείτε μας τώρα σχετικά με την υπόθεση που απασχολεί σήμερα το δικαστήριό μας. Από όσο γνωρίζω, υπήρξατε ο πρώτος άνθρωπος που ισχυρίστηκε ότι η Σελήνη δεν είναι από «ουράνιο υλικό». . .
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Είχα ήδη περάσει τα σαράντα όταν έφθασε στην Τοσκάνη η είδηση για το κατόρθωμα των Ολλανδών. . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (σκέφτεται για λίγο ) : Τι ακριβώς εννοείτε;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Ήταν τότε που οι Ολλανδοί τεχνίτες που επεξεργάζονταν το γυαλί είχαν καταφέρει να φτιάξουν φακούς . . . ( Κάνει μια κίνηση με τα δύο του χέρια προσπαθώντας να περιγράψει το σχήμα του συγκλίνοντος φακού ) . . . Ξέρετε . . τους φακούς που μεγεθύνουν και μας επιτρέπουν να διακρίνουμε τις αόρατες με γυμνό μάτι λεπτομέρειες. Ήταν μια σημαντική ανακάλυψη που θα οδηγούσε τον άνθρωπο να διεισδύσει σε έναν αόρατο μέχρι τότε κόσμο . . . . Ένας μάλιστα από τους τεχνίτες αυτούς, ο Λίπερσι, συνδυάζοντας κατάλληλα δύο φακούς είχε φτιάξει το πρώτο τηλεσκόπιο που θα πρόσφερε στους ανθρώπους μιαν άλλη δυνατότητα . . . . . να διακρίνουν λεπτομέρειες σε επίγεια αντικείμενα που βρίσκονταν μακριά . . . . . μια διόπτρα ίδια με κείνη που θα χρησιμοποιούσαν αργότερα οι μεγάλοι θαλασσοπόροι . . . όπως και όλοι οι πειρατές . . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (τον διακόπτει) : Τι σχέση έχουν οι πειρατές με το αντικείμενο της σημερινής δίκης; Μου δίνετε την εντύπωση ότι είστε εκτός θέματος . . . Θα μπορούσατε να περιοριστείτε σε ζητήματα που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη κατηγορία;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ : Υπομονή κυρία Πρόεδρε και θα διαπιστώσετε ότι όλα όσα καταθέτω έχουν τη σημασία τους. Όταν λοιπόν έφθασε η είδηση στα μέρη μας οφείλω να ομολογήσω ότι με μάγεψε.
Μέσα σε μια νύχτα σχεδίασα και κατασκεύασα ένα κιάλι με μεγέθυνση «τρία» και λίγες μέρες αργότερα ένα τελειότερο με μεγέθυνση «δέκα». Ήταν ένα πραγματικό τηλεσκόπιο. Μπορούσε κανείς με αυτό να εντοπίζει ένα καράβι στη θάλασσα αλλά και να εξακριβώνει την ταυτότητά του δύο ώρες νωρίτερα από όσο θα το κατάφερνε με γυμνό μάτι. Δεν περιορίστηκα όμως σ’ αυτό. Γρήγορα κατασκεύασα ένα μεγαλύτερο τηλεσκόπιο με μεγέθυνση 30. Μ’ αυτό θα μπορούσα να πετύχω κάτι που είχε εγκατασταθεί στη σκέψη μου και δεν έλεγε να φύγει.
Η ιδέα ήταν (δυναμώνει τη φωνή του) να στρέψω το καινούργιο τηλεσκόπιο στον ουρανό . . . Να ερευνήσω με αυτό τα ουράνια αντικείμενα που η παράδοση τα ήθελε αθάνατα, άφθαρτα και από όχι γήινο υλικό.
(Συμπεριφέρεται όπως κάποιος που νιώθει την ανάγκη να επαναλάβει . . . και το επαναλαμβάνει )
Να ερευνήσω με αυτό τα ουράνια αντικείμενα . . . . . . . τους πλανήτες, το φεγγάρι και τους απλανείς.
(σηκώνει το τηλεσκόπιο που κρατάει τόση ώρα στα χέρια του, το στρέφει προς το ταβάνι και βάζει το μάτι του στο φακό χωρίς να μιλάει . . . και μετά από λίγο συνεχίζει )
. . . Λένε ότι αυτό που συνέβη τη νύχτα της 10ης Ιανουαρίου του 1610, το ότι έστρεψα δηλαδή τη διόπτρα μου προς τον ουρανό, με σκοπό να τον εξερευνήσω, συνέβη για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Στα δυόμισι περίπου χιλιάδες χρόνια που είχαν προηγηθεί, εκατοντάδες άνθρωποι - Βαβυλώνιοι, Ασσύριοι, Έλληνες, Αλεξανδρινοί, Άραβες, ο Τύχο Μπράχε, ο σχεδόν συνομήλικός μου Γιοχάνες Κέπλερ κι ένα σωρό άλλοι - είχαν μοχθήσει για να οικοδομήσουν μια Αστρονομία χωρίς τηλεσκόπιο και τα είχαν καταφέρει ερευνώντας το ουράνιο στερέωμα με γυμνό μάτι. Εκείνη όμως τη νύχτα το «σκάφος» της Αστρονομίας παρουσίασε μια σοβαρή αλλαγή πλεύσεως.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν μας έχετε όμως πει «τι ακριβώς είδατε»
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ: Είδα πράγματα που δεν ήταν δυνατόν να χωρέσουν στις προηγούμενες φαντασιώσεις μου. Ο Δίας δεν ήταν το αστεράκι που βλέπουμε. ήταν ένας φωτεινός δίσκος, ένα χρυσό νόμισμα με τέσσερα αστεράκια, δύο από κάθε πλευρά. Η Αφροδίτη ήταν κι αυτή ένας δίσκος και μάλιστα μεγαλύτερος.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Και η Σελήνη;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ: Όσο για τη Σελήνη τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Δεν ήταν αυτό που βλέπουμε με γυμνό μάτι, το λαμπερό, δηλαδή, αντικείμενο που βλέπουμε στην Πανσέληνο και που δικαιολογημένα έκανε τον Σαίξπηρ να την αποκαλεί μαργαριτάρι. . . . . . . .
(Δυναμώνει τη φωνή του ) Μια μάζα βλογιοκομμένη ήταν, με κρατήρες και με σκοτεινές περιοχές.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Αυτές ήταν που τις ονομάσατε «Θάλλασες»:
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ: Ακριβώς. . . . Καθεμιά από αυτές την ονόμασα mare - θάλασσα. Η Mare Tranquilitatis – η Θάλασσα της Ηρεμίας, ( δείχνει σε χάρτη της Σελήνης ) . . . δεξιά και λίγο πιο κάτω . . . η Mare Serenitatis – η Θάλασσα της Γαλήνης και . . . . . ακόμα πιο δεξιά η τεράστια σε η τεράστια σε έκταση Mare Imbrium - Θάλασσα των Καταιγίδων. . . . Και κρατήρες που κάποτε θα έπαιρναν ονόματα αστρονόμων. Ο κρατήρας Ερατοσθένης, ο Αρίσταρχος, ο Κοπέρνικος. Και οροσειρές. σ’ αυτές θα δίνονταν ονόματα ευρωπαϊκών βουνών. Τα Απέννινα σε φέρνουν από τον Ερατοσθένη στον Αρχιμήδη, τα Καρπάθια σε πηγαίνουν από τον Κοπέρνικο στον Αρίσταρχο . . .
(δυναμώνει τη φωνή του ) . . . . Οροσειρές πανύψηλες. Πολλές από αυτές είναι ψηλότερες και από τις γήινες Άλπεις.
( Τώρα πια φωνάζει ) . . . . Βουνά άγρια και απόκρημνα κι ανάμεσά τους χαράδρες και ρωγμές. Μόνο μαργαριτάρι δεν είναι η Σελήνη. Είναι από υλικό Γης, όπως είναι το χώμα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πιστεύετε δηλαδή πως δεν είναι αλήθεια ότι Η ΣΕΛΗΝΗ ΕΙΝΑΙ ΟΥΡΑΝΙΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ ;
ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ: (σηκώνει τους ώμους) ΑΛΗΘΕΙΑ ; . Και τι είναι αυτό το ΑΛΗΘΕΙΑ;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Σας ευχαριστούμε σινιόρ Γαλιλαίο.
(Ο Γαλιλαίος αποχωρεί και παρεμβάλλονται κάποια δευτερόλεπτα σιγής)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Να προσέλθει ο επόμενος μάρτυς
( κάνει την εμφάνισή του ο Νηλ Αρμστρονγκ)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ονομάζεστε;
ΑΡΜΣΤΡΟΝΓΚ: (με αμερικάνικη προφορά) Νηλ Αρμστρονγκ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Γεννηθήκατε;
AΡΜΣΤΡΟΝΓΚ: (με αμερικάνικη προφορά) United States of Amerika
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι έχετε να μας πείτε για την υπόθεση που εκδικάζουμε;
AΡΜΣΤΡΟΝΓΚ: Στις 22.40, τοπική ώρα, η πόρτα του Απόλλων 11 άνοιξε. Δεκαέξι περίπου λεπτά αργότερα, κλεισμένος μέσα στο λευκό μου σκάφανδρο, κατέβηκα αργά τα εννέα σκαλοπάτια της σεληνακάτου για να σταθώ όρθιος στην επιφάνεια του φεγγαριού. Ο Έντουιν Όλντριν κατέβηκε λίγο μετά.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Που ακριβώς έγινε η προσελήνωση;
AΡΜΣΤΡΟΝΓΚ: Είχαμε προσσεληνωθεί στη Θάλασσα της Ηρεμίας. Εκεί κάναμε τα πρώτα μας βήματα, ο Έντουιν κι εγώ. Μας έκανε αμέσως εντύπωση η λευκή σκόνη που σκέπαζε τη σεληνιακή επιφάνεια, ένα στρώμα πάχους μερικών εκατοστών. Εκεί αφήσαμε τις πατημασιές μας, τα πρώτα ίχνη ανθρώπων πάνω σε ουράνιο σώμα. Η βαρύτητα ήταν πολύ πιο ισχνή από αυτή με την οποία είχαμε μεγαλώσει. Μετακινηθήκαμε και με ειδικό όχημα ενώ ο Μάικλ Κόλινς, μέσα από το σκάφος, μας παρακολουθούσε από ψηλά. Είχα την αίσθηση ότι όλα αυτά ήταν έξω από την Πραγματικότητα, ότι παίζαμε σε ταινία επιστημονικής φαντασίας και πως σε λίγο θα ακούγανε τον σκηνοθέτη να μας επαναφέρει στη χώρα του Πραγματικού… Στις 23.22 με μεγάλη δυσκολία σφηνώσαμε την αμερικανική σημαία στην επιφάνεια του φεγγαριού.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πώς είναι τελικά η Σελήνη μίστερ Αρμστρονγκ; Όπως μας την περιέγραψε ο σινιόρ Γαλιλαίος; Μοιάζει με τη Γη;
ΑΡΜΣΤΡΟΝΓΚ : Όχι, δεν είναι όπως η Γη . . . . Δεν υπάρχει ανεμάκι να σου χαϊδέψει το πρόσωπο, δεν υπάρχει αρμύρα της θάλασσας, πουθενά δεν θα συναντήσεις πεταλούδες, καραβίδες και δαμασκηνιές. . . . . Όταν όμως ανέκριναν το υλικό που φέραμε, οι χημικοί «διέκριναν» 57% οξυγόνο, 20% πυρίτιο, 7% αργίλιο, 6% ασβέστιο και, σε μικρότερες ποσότητες, μαγνήσιο και νάτριο . . . . Είναι μια σύσταση αμμουδιάς όπως αυτές που ξαπλώνουμε για ηλιοθεραπεία . . . . Αργιλοαμμουδιάς για την ακρίβεια. . . . . Βέβαια η μέση πυκνότητα είναι αρκετά μικρότερη από την αντίστοιχή του πλανήτη μας κι αυτό έχει κάνει κάποιους αστρονόμους, όπως ο Γουίλκινς, να μιλούν για μια «κούφια» Σελήνη ή τουλάχιστον για τεράστιες σπηλιές στο εσωτερικό της . . . . . Όλα αυτά, όμως, δεν είναι παρά εικασίες. . . . . .Η Σελήνη παραμένει αινιγματική . . . . . . Κρατάει σφραγισμένα τα περισσότερα από τα μυστικά της.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι έχετε να καταθέσετε σχετικά με την ηλικία της;
ΑΡΜΣΤΡΟΝΓΚ : Η χρονολόγηση των σεληνιακών πετρωμάτων φανερώνει μια ηλικία περίπου τεσσεράμισι δισεκατομμυρίων ετών και το δεδομένο αυτό ενισχύει τη θεωρία ότι η Γη και η Σελήνη δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μίστερ Αρμστρονγκ, οφείλω να παραδεχτώ ότι υπήρξατε απόλυτα σαφής. . . . Σας ευχαριστούμε . .
( Ο Νηλ Αρμστρονγκ αποσύρεται . . . Ακολουθεί σιωπή καθώς η Πρόεδρος ψάχνει τα χαρτιά της )
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ο επόμενος μάρτυς έχει προταθεί από την υπεράσπιση.
(Εμφανίζεται ο Γουίλιαμ Σαιξπηρ)
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Ονομάζεστε;
ΣΑΙΞΠΗΡ: (με άψογη οξφορδιανή προφορά ) Γουίλιαμ Σαίξπηρ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Γεννηθήκατε;
ΣΑΙΞΠΗΡ: Στο Στάντφορντ ον Αίηβον της Αγγλίας το έτος 1564.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: (Ξεφυλλίζει τα χαρτιά του για να βεβαιωθεί και στη συνέχεια λέει) : Την ίδια ακριβώς χρονιά με τον σινιόρ Γαλιλαίο. . . . . Εντυπωσιακή σύμπτωση οφείλω να ομολογήσω.
ΣΑΙΞΠΗΡ: Δεν έτυχε ποτέ να συναντηθούμε αλλά είμαστε συνομίλικοι.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Πείτε μας τη δική σας άποψη. Τι είναι τελικά η Σελήνη ;
ΣΑΙΞΠΗΡ: Η δική μου Σελήνη είναι ΟΥΡΑΝΙΟ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Τι εννοείτε λέγοντας «η δική μου»;
ΣΑΙΞΠΗΡ: Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του Σελήνη κυρία Πρόεδρε.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Μπορείτε να γίνετε λίγο πιο σαφής;
ΣΑΙΞΠΗΡ: Ενας γείτονας μου στον Παράδεισο, όσο ζούσε ελληνόφωνος, σε ένα από τα τραγούδια που έχει γράψει στη δική σας γλώσσα λέει ότι «το φεγγάρι είναι πράσινο» ενώ σ’ ένα άλλο μιλάει για χάρτινο το φεγγαράκι, υπαινισσόμενος μία χωρίς χρώμα Σελήνη.
(Αμέσως μετά η φωνή του δυναμώνει και γλυκαίνει ταυτόχρονα καθώς λέει :)
Χωράνε, δηλαδή, πολλά φεγγάρια μέσα σε κάθε άνθρωπο.
Και όχι μόνο φεγγάρια. Ένας παλαιότερος γείτονάς μου, μεγάλος ρομαντικός ποιητής, ο Ουίλλιαμ Μπλέηκ έγραψε κάποτε:
To see a World in a Grain of Sand
And Heaven in a Wild Flower
Να βλέπεις έναν κόσμο μέσα σ' έναν κόκκο άμμου
και μέσα σ' ένα αγριολούλουδο τους ουρανούς
(Το απαγγέλλει πρώτα στην αγγλική και αμέσως μετά στην ελληνική γλώσσα)
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ: Αυτά που λέει ο μάρτυς, κυρία Πρόεδρε, δεν έχουν καμία σχέση με την κοινή λογική που χρησιμοποιούν στη ζωή τους οι περισσότεροι άνθρωποι. Είναι φανερό ότι ο μάρτυς παραλογίζεται.
ΣΑΙΞΠΗΡ: (την αγνοεί ) Με τον σινιόρ Γαλιλαίο διασχίσαμε τα ίδια μονοπάτια χρόνου, σε χώρο βέβαια διαφορετικό. Το φεγγάρι που έβλεπα εγώ, παιδί τότε, πάνω από το δικό μας το ποτάμι, το Αίηβον, ήταν το ίδιο με αυτό που έβλεπε εκείνος τις νύχτες πάνω από τον Άρνο ποταμό. Βέβαια εγώ δεν έτυχε να πιάσω ποτέ στα χέρια μου ένα τηλεσκόπιο και να το στρέψω στον ουρανό κι αν κάτι τέτοιο μου είχε συμβεί δεν ξέρω τι θα έγραφα για τη Σελήνη. . . . . Το φεγγάρι, πάντως, που τελικά «άναψε» μέσα μας ήταν οπωσδήποτε διαφορετικό. Για μένα ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΡΙ, για εκείνον ΜΑΖΑ ΒΛΟΓΙΟΚΟΜΜΕΝΗ ΜΕ ΚΡΑΤΗΡΕΣ. . . . . . .
( Σταματάει για λίγο και . . . . . )
Και εάν η κυρία Εισαγγελεύς εξακολουθεί να μη με καταλαβαίνει είναι διότι δεν έχει συνειδητοποιήσει ότι για κάθε άνθρωπο ΕΙΝΑΙ ΔΥΟ ΤΑ ΣΥΜΠΑΝΤΑ. . . . . . . Το ένα υπάρχει ανεξάρτητα από τον εγκέφαλό μας, μολονότι περιλαμβάνει και αυτόν. Είναι το ΕΞΩ ΣΥΜΠΑΝ που είτε αδιαφορεί είτε ενδιαφέρεται για μας, αυτό δεν έχει σημασία. . . . . .
Το «άλλο Σύμπαν» αδιάκοπα ανοικοδομούμενο και ανακαινιζόμενο βρίσκεται μέσα μας . . . . . .
Είναι η εσωτερική μας αναπαράσταση του πρώτου, ένας μυστικός Κόσμος που παραμένει ολοζώντανος πίσω από τα «παράθυρα» των αισθητηρίων μας, τροφοδοτούνμενος χωρίς κανένα ρυθμό από το «έξω».
( δυναμώνει τη φωνή του και φαίνεται να έχει οίστρο)
Είναι άστρα, τζιτζίκια, αριθμοί, μνήμες από εποχές στέρησης, πασχαλιές και κυπαρίσσια, ευθείες και κύκλοι, μορφές ανθρώπων που αγαπήσαμε, μυρωδιές απροσδιόριστες, φιλοσοφικές έννοιες, η γεύση του αμύγδαλου, απογέματα που ζήσαμε κι έχουν τα λιγότερα διυλιστεί σε ένα πενιχρό απόσταγμα αναμνήσεων κι έχουν τα περισσότερα καθιζάνει στα σκοτεινά υπόγεια του εαυτού μας, . . . . . . . το «ΜΕΣΑ ΣΥΜΠΑΝ» είναι δημιούργημα μιας ολόκληρης ζωής . . . . . . . είναι η περιουσία μας . . . . . Ε στο δικό «μέσα Σύμπαν» ( έχει ήδη δυναμώσει κι άλλο τη φωνή του ) η Σελήνη είναι μια απερίγραπτη αναπαράσταση της «έξω Σελήνης» αλλά με πιο έντονο χαρακτηριστικό αυτό που θα με κάνει να τη λέω μαργαριτάρι . . .ΠΟΙΗΣΗ: (παρεμβαίνει φωνάζοντας) Γουίλιαμ . . . . θα σ’ αγαπώ πάντα . . .
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Κατηγορουμένη σας επαναφέρω στην τάξη. Εάν το επαναλάβετε θα σας απαγγείλω νέα κατηγορία .
( Στην αίθουσα επικρατεί για λίγο σιγή και στη συνέχεια ο Σαίξπηρ επανέρχεται)
Μείνετε μια νύχτα, κυρία Πρόεδρε, μαζί με την κυρία Εισαγγελέα, δίπλα στο κύμα ξαπλωμένες σε μια αμμουδιά. Να είναι Αύγουστος και περασμένα μεσάνυχτα. Η μεγάλη νυχτερινή οθόνη θα σας στέλνει κάτι και αν είσαστε «έτοιμες από καιρό» μπορεί και να το συλλάβετε. Το ουράνιο νυχτερινό στερέωμα θα είναι για σας ένα έξω Σύμπαν με μεγάλη ποικιλία μηνυμάτων. Θα είναι, ανάμεσα σε άλλα, και ένας ουράνιος βυθός με ιχθύς, με σκορπιό και με καβούρια. Ο Γαλαξίας θα είναι ένα ρεύμα βυθού, ένα υποθαλάσσιο ποτάμι φωτός που θα περνάει από την Κασσιόπη, θα μουσκεύει τον Κύκνο και θα χύνεται κάπου ανάμεσα στον Τοξότη και στον Σκορπιό. Ένα ποτάμι όπως ακριβώς το διατηρούσε στη συνείδησή του ένας άλλος Έλληνας, ο Νίκος Γκάτσος, γείτονας μου κι αυτός εδώ και μερικά χρόνια στον Παράδεισο, όταν έγραφε:
Με το ποτάμι τ' ουρανού να χάνεται στον Αύγουστο
Και, ίσως, εκείνη τη νύχτα, η Σελήνη σάς φανεί σαν κάτι εκτυφλωτικό, σαγηνευτικό και μυστηριώδες, οπότε εάν έχετε αφήσει ανοιχτή την πόρτα προς τα υπόγεια του εαυτού σας, ίσως αναβρύσει από το δικό σας «μέσα» η λέξη μαργαριτάρι… Μαργαριτάρι δίχως όστρακο στον ουράνιο βυθό που σας καλεί σε κατάδυση… Σ’ εμένα πάντως αυτή η λέξη, στη γλώσσα μου τη λέμε pearl, ανέβηκε από τις πηγές του εσωτερικού μου κόσμου, μια νύχτα στις όχθες του Αίηβον το ουράνιο μαργαριτάρι δημιουργούσε έναν μαγευτικά φωταγωγημένο νυχτερινό βυθό.
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Η κυρία Εισαγγελεύς έχει κάποια ερώτηση;
ΕΙΣΑΓΓΕΛΕΥΣ: Όχι κυρία Πρόεδρε
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Η κυρία Εισαγγελεύς έχει κάποια ερώτηση;
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Καλούνται τώρα οι δύο κατηγορούμενες να απολογηθούν. Και πρώτη η κατηγορουμένη Σελήνη .
ΣΕΛΗΝΗ: (Έχει ήδη σηκωθεί όρθια)
Kύριοι δικαστές, αγαπητοί άνθρωποι,
Ξέρω πολύ καλά πόσο σας αρέσει να είστε το αμετακίνητο κέντρο του Σύμπαντος και τα ουράνια αντικείμενα να περιφέρονται γύρω σας. Χιλιάδες χρόνια εξάλλου ζήσατε με αυτή την αυταπάτη θεωρώντας την ως την Αλήθεια, τη μία και μοναδική. Εμένα με ταξινομείτε στα ουράνια αντικείμενα. Με θεωρείτε κάτοικο Ουρανού. Πρέπει όμως να σας πω ότι εγώ εσάς βλέπω στον Ουρανό. Βλέπω μια Γη να περιφέρεται γύρω μου και να με κατασκοπεύει. Αυτό όχι μόνο δεν με ενοχλεί αλλά νιώθω και μια ικανοποίηση που είμαι δεμένη μαζί σας με το «άθραυστο καραβόσκοινο» της Παγκόσμιας Έλξης, που είμαι δεμένη μαζί σας, με τον μοναδικό πλανήτη της ηλιακής μας οικογένειας που έχει κορομηλιές, πρωτοβρόχια, αλκυόνες αλλά και ανθρώπινες υπάρξεις. Ειδικά αυτές με συγκινούν ιδιαίτερα. Δεν σας κρύβω ότι το άγγιγμα του Νηλ Άρμστρονγκ κυριολεκτικά με συγκλόνισε. Οι πρώτες εκείνες πατημασιές πάνω στο σώμα μου, 20 Ιουλίου 1969, έχουν αφήσει κάτι ανεξίτηλο στο δικό μου μέσα. Kι ας βιάστηκε να μου σφηνώσει τη σημαία των U.S.A., σύμβολο κατοχής, κι ας έφυγε τόσο γρήγορα νιώθοντας ότι είμαι αφιλόξενη χωρίς ίσκιους καρυδιάς, χωρίς ρεματιές και χωρίς μαϊστράλια. Ξέρω ωστόσο πως εσείς οι άνθρωποι με συμπαθείτε ή τουλάχιστον δεν σας είμαι αδιάφορη. Ειδικά εκείνη τη μια φορά το μήνα που εμφανίζομαι ως Πανσέληνος, εκατομμύρια άνθρωποι αισθάνονται κάτι. Ορισμένοι μιαν ανεξήγητη εσωτερική δόνηση, άλλοι νιώθουν την ανάγκη να ερωτευτούν, μερικοί νιώθουν μοναξιά, άλλοι καταφεύγουν στο πιάνο και αρχίζουν να παίζουν, άλλοι ψάχνουν για το σαξόφωνό τους ή για τις ακουαρέλες τους, ενώ άλλοι πάλι νιώθουν την ανάγκη να σιωπήσουν και να στοχαστούν. Όσο για το αν είμαι γαλιλαιική ή σαιξπηρική , ο Ουίλλιαμ τα είπε τόσο καλά ώστε το να προσθέσω οτιδήποτε το βρίσκω περιττό. Για τον καθένα σας είμαι αυτό που εκείνος μπορεί να διακρίνει, είτε με γυμνό μάτι είτε με το τηλεσκόπιο του σινιόρ Γαλιλαίου είτε με το τόσο πολύτιμο «βλέμμα της αίσθησης». Και σε τελευταία ανάλυση, αυτό που είμαι για τον καθένα είναι αυτό που εκείνος μπορεί να εσωτερικεύσει.
( Η Σελήνη κάθεται, επακολουθεί σιγή για μερικά δευτερόλεπτα και . . . )
ΠΡΟΕΔΡΟΣ : Καλείται τώρα να απολογηθεί η κατηγορουμένη ΠΟΙΗΣΗ
ΠΟΙΗΣΗ: (έχει ήδη σηκωθεί όρθια)
Κύριοι δικαστές,
Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω πώς βρέθηκα σ’ αυτό το εδώλιο. Υποψιάζομαι όμως ότι αυτό οφείλεται στην αλαζονεία της λεγόμενης Κοινής Λογικής, η οποία στην Ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού έπαιξε τον ρόλο του δημόσιου κατήγορου πάρα πολλές φορές.
Ομολογώ ότι εντυπωσιάστηκα μαθαίνοντας πως ο σινιόρ Γαλιλαίος είχε κληθεί για να καταθέσει ως μάρτυρας εναντίον μου και θεωρώ ειρωνικό το ότι συμμάχησε, έστω και πρόσκαιρα, με την Κοινή Λογική, αυτήν που τόσο συχνά παίρνει το ύφος της μίας και μοναδικής Αλήθειας, αυτήν που, χτισμένη καθώς ήταν τότε πάνω σε μεσαιωνικές βεβαιότητες, τον απέρριπτε μέχρι το τέλος της ζωής του, αυτήν που αρνιόταν να βάλει το μάτι της στον προσοφθάλμιο του πρωτοποριακού εκείνου τηλεσκοπίου, αυτήν που δεν ήθελε να μάθει από τι είναι φτιαγμένος ο κόσμος, επειδή το καινούργιο και το διαφορετικό πάντα την ενοχλούσαν, αυτήν που τον έστειλε να ανακριθεί και να καταδικαστεί και στα εβδομήντα του χρόνια να ζητήσει γονατιστός έλεος, προκειμένου να αποφύγει τον θάνατο στην πυρά. Και όλα αυτά γιατί; Κυρίως διότι διαφώνησε μαζί της. Είναι συνεπώς φυσικό το ότι εντυπωσιάστηκα από την παράξενη αυτή σύμπλευση του σινιόρ Γαλιλαίου με την κυρία Δημόσια Κατήγορο. Οφείλω επίσης να ομολογήσω ότι συγκινήθηκα με την κατάθεση του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ . . . . .Δεν θα μπορούσα να σας κρύψω ότι υπήρξε εραστής μου και μάλιστα από τους πιο σημαντικούς στα τρεις χιλιάδες χρόνια που υπάρχω. Κατάθεση συγκλονιστική που κατάφερε, νομίζω, να κάνει το κατηγορητήριο να καταρρεύσει.
Κύριοι δικαστές,
Παραδέχομαι ότι η Κοινή Λογική είναι αναγκαία στον άνθρωπο. Χωρίς αυτήν είναι περίπου αδύνατον να επιβιώσει. . . . . Η αντίρρησή μου αρχίζει να υπάρχει από τη στιγμή που εκείνη εκδηλώνει υπεροψία, ειρωνεία και επιθετικότητα για οτιδήποτε δεν ανήκει στην επικράτειά της. Αντίρρηση σοβαρή γιατί αυτό που υπάρχει εκτός των συνόρων της περιέχει κατ’ αρχήν υλικό αναγκαίο για να οικοδομήσουμε επιστήμη. Χωρίς αυθάδεια στην κοινή λογική δεν θα υπήρχε Γαλιλαίος και νευτωνικοί νόμοι της κίνησης, δεν θα υπήρχε Αϊνστάιν και Θεωρία της Σχετικότητας, αλλά δεν θα υπήρχε και Χημεία ικανή να αναλύει τις πέτρες του φεγγαριού. . . . . . . . . Και δεν είναι μόνο η επιστήμη. Το πέραν της κοινής λογικής υλικό περιέχει συστατικά αναγκαία για να γευτούμε τις ποιότητες, να ανακαλύψουμε τον κόσμο από την αρχή, να φτιάξουμε μουσική και να την ακούσουμε, να φτιάξουμε γλυπτική και να τη μοιραστούμε, να αντλήσουμε από μέσα μας το ανθρώπινο εκείνο υλικό που μας κάνει να νιώθουμε υψηλού επιπέδου συγκινήσεις, να απολαύσουμε τελικά τη ζωή μας.
Κύριοι δικαστές,
Κατανοώ την αμηχανία σας. Γιατί η ανθρώπινη ύπαρξη δεν είναι μόνον η επιφάνεια την οποία συνήθως φέρνετε στο μυαλό σας. Η επιφάνεια αυτή υπάρχει. εκεί φωλιάζει η καθημερινή μας πρακτική, τα απλά λόγια με τα οποία συνήθως επικοινωνούμε και η χωρίς βαθύτερο στοχασμό τάση μας να γενικεύουμε. Κάτω όμως από την ήρεμη ή και προσωρινά ταραγμένη επιφάνεια βρίσκεται το μεγάλο κομμάτι της ύπαρξης, το κυρίως «εμείς» . . . . . Εκεί οι πηγές του μύθου και του όνειρου, εκεί οι πηγές της τρυφερότητάς μας, εκεί όπου διατηρείται ολοζώντανη και η παιδική μας ηλικία. . . . . Εκεί υπάρχουν και τα φεγγάρια του καθένα μας. . . . .μαργαριταρένια, χάρτινα, βλογιοκομμένα, πράσινα, συγκεκριμένα, μαγικά . . . . και για ορισμένους προσφερόμενα ακόμα και για βόλτα.
Όσο για το ποιος έχει δίκιο, ο σινιόρ Γαλιλαίος ή ο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, ο δικός μου άνθρωπος , θα μπορούσα ίσως να αναρωτηθώ: Και τι σημαίνει «δίκιο»; Μήπως χρειάζεται να ξανακοιτάξετε τις σημασίες των λέξεών σας;
( Η Ποίηση κάθεται, επακολουθεί σιγή για μερικά δευτερόλεπτα και επανεμφανίζεται ο αφηγητής . . . )
ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Η απόφαση του δικαστηρίου δεν εκδόθηκε ποτέ. Η Σελήνη και η Ποίηση θα δικάζονται πάντα.
ΑΥΛΑΙΑ
*Το θεατρικό έργο του Φυσικού Ανδρέα Ιωάννου Κασσέτα, Η ποίηση στο εδώλιο μαζί και η Σελήνη,
είναι δημοσιεύμενο στην σελίδα του:http://users.sch.gr/kassetas/scripta.htm
